​

Жақан Смақов 

​

  1932 жылы Қарағанды облысы Жаңаарқа ауданы, Ынталы аулында туғаң Соп жерде орта мектептi бiтiргеннен кәйiн Қазақ мемлекеттiк университетi филология факультетiнiң журналистика бөлiмiн бiтiргең Алғашқы әленi де сонда оқып жургенде жазылғаң «Менi балалар тақырыбы әрдайым қызықтыратың» - деп жазыпты ол өзiнiң қысқа ғана емiрбаянында.1953 жылы партия тың жердi игеру жұмысын колға алғанда. «Пионер» журналында «Арам шәп пен бидай» дегән алғашқы әленi шықты.

 Жақан Смақовтың елуiншi - алпысыншы жылдары «Сыйлық», «Қаз-қаз бас», «Жастық сыры», «Ойындар мен жұмбақтар», «Күлдiрген», «Сылдырмақ», «Жүз бiр жұмбақ», «Қарақат», «Тамшы» деген елендер жинағы басылды. Бұлардан басқа «Бiздiң атай Тусекең қартаймайтын кiсi екен», «Менiң белем», «Ғажайып бұлттар», «Саяхат» деп аталған сурет кiтапшаларын бастырды.

 Жақан Смақовтың нағыз балалар ақыны өкенiн оқырмандарына әбден танытқан кiтабы - «Жалын» баспасы 1976 жылы шығарған «Жаңғырық» атты тандамалы өлендер жинағы. «Талапай» - кiтабы да (1984) қазақ балалар әдебиетiне қосқан жаңалық ретiнде қабылданды.

 Ж. Смақовтың кызмет өмiрбаяны ұзақ емес. 1955 жылы Толдықорған облыстық газетi «Советтiк Жетiсуда», одан кейiн «Қазақстаң пионерi», «Коммунизм таңы», «Жетiсу» газеттерiнде iстейдi 1958 жылы Алматы телевизиясы ашылысымең оның тележурналистик қызметi басталды, мұнда оiл тоғыз жыл бойы балалар редакциясын басқарды.

Алматы телестудиясының ақың – жазушылар, композитор, суретшiлер көп үйiрiлетiн телевизиялық хабарлардың түр-түрiн ойлап табуға ынтық Жақан ақың « Ерденнiң ертегiсiнен» басқа Игорь Саввин екеуi бiрлесiп, «Кешкi ертегi» - деген күнделiктi хабар үйымдастырды.

  Жақан ақын «Тамшы», «Бұршақ туралы ертегi», «Кiм күштi, кiм мықты», «Ұзын аяқ», «Аю қалай адасты» сияқты шығармаларын әуелi телевизиялық хабарға арнап жазып, кейiн кiтаптарына өнгiздi. Оның қүсбегi туралы телефильмi букiлодақтық эқранға шықты.

 Ақын поэзиясының айрықша бiр саласы саласы – жүмбақтары. Бұларда мәндi мазмұқ талқырлық, көркемдiк сырлары бар.

  Осы тарi жұмбақтарын оқи бергiң қөледi. Ж. Смақовтың қазақ балалар әдебиетiне өнгiзген тағы бiр жаңалығы – әсерлi әрекеттi ойындар. Бұл ретте халықтың «Соқыр теке», «Талапай» сияқты ойындарын да шебер жандандыра бiлген.

Қалам ұстағаннан балаларға, әсiресе, балдырғандарға арнап өлең жазған ақың өзiдiк ерекшелiгi танылған шағында, денсаулығы нашарлап, қырық екi жасында қайтыс болды.

​

Библиография:

1. Сәбидиің әнін тыңдағандай едік [Текст]: [шығармалары: «Қаз-қаз бас», «Сылдырмақ» ж. т. б.] // Балалар бағының бағбандары: анықтамалық. - Алматы, 2008. - Б. 239-240.

2. Смақов Жақан (1932-1975) [Текст] // Журегiңнiң жылуын кiтапқа бұр-2 (М-Я). - Алматы : С. Бегалин атындағы мемлекеттiк балалар кiтапханасы, 2009. - Б. 171-173.

​

1. Смаков Жакан (1932-1975) [Текст] // Положи свое сердце книгам : писатели Казахстана - детям и взрослым. - Алматы: ГДБ им. С. Бегалина, 2007. - Вып. 1 (А -М). - С. 122-123.

2. Литература Казахстана [Текст] : энциклопедический справочник / гл. ред. К. Т. Байгабулова. - Алматы: Аруна Ltd., 2010. - С. 445-446.